Orneta była najprawdopodobniej stolicą pruskiego plemienia Warmów, zanim te tereny podbili Krzyżacy. Dzisiaj to urokliwie położone miasto przyciąga zabytkowym ratuszem i kościołem z XIV wieku. Po jego uliczkach oprowadza Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Legenda o smoku
Ze smokiem powiązana jest legenda, która bardzo przypomina tę o Szewczyku Dratewce. Ornecki smok miał mieszkać w jamie położonej w miejscu obecnego rynku, żywić się nie tylko zwierzętami ale i kobietami oraz dziećmi. Pokonał go rycerz Jerzy.
Pierwsze źródła historyczne o Ornecie, mieście ulokowanym na prawie chełmińskim, pochodzą z początku XIV wieku. W latach 1341-49 przebywał w nim Herman z Pragi (ok. 1280 – 1349), pierwszy biskup warmiński z nominacji papieża, który sprawował rządy mimo sprzeciwu Krzyżaków.
Miasto pełne zabytków
Do dzisiejszych czasów przetrwały w Ornecie liczne zabytki. Na rynku znajduje się budynek ratusza pochodzący z drugiej połowy XIV w. Dach wieńczy barokowa wieżyczka, w której znajduje się dzwon z 1384 r., najstarszy dzwon na Warmii. Sam ratusz otaczają kamieniczki mieszczańskie pochodzące z okresu XVII-XIX w. są pięknie odnowione.
Obok ratusza znajduje się elbląski element - kotwica wykonana w nieistniejącym już elbląskim Zamechu, a pochodząca ze statku M.S. Orneta. Statek pływał w latach 1961-1984.
Innym miejscem, gdzie sprawowano władzę, był zamek. Niestety nie wiadomo, jak wyglądał, mimo że rozebrano go dopiero w XIX w.
W miejscowości znajduje się okazały kościół pw. św. Jana Chrzciciela, pochodzi z połowy XIV w., w następnym stuleciu dobudowano do niego boczne kaplice. Na jego wyposażeniu znajduje się ołtarz główny i ambona (oba zabytki z połowy XVIII w.), żyrandol z XVI w., krzyż z XV w., gotyckie obrazy z XV w. Na zewnątrz zwracają uwagę rzygacze z paszczami smoków.
W Ornecie są także dwie cerkwie: św. Mikołaja w dawnym kościele ewangelickim pochodzącym z końca lat 20 XIX w., przekazanym wyznawcom prawosławnym po 1945 r.; oraz cerkiew bł. Emilina Kowcza. W Ornecie znajduje się też kaplica jerozolimska pochodząca z 1829 r., wewnątrz znajduje się zabytkowy ołtarz i obrazy z XVII w. Zachował się również budynek dawnej synagogi, pochodzący z 1890 r., po wojnie zamieniony na budynek mieszkalny.
Z innych zabytków można wymienić klasztor katarzynek z XVI w., resztki murów obronnych z początku założenia miasta i spichlerz z XVIII wieku.
Zjazd buntowników
Warto wspomnieć o tym, że Orneta, zanim znalazła w się granicach Korony Polskiej w wyniku inkorporacji Prus, była miejscem zjazdu przedstawicieli miast warmińskich, którzy w styczniu 1454 roku opowiedzieli się za Polską, a przeciw Krzyżakom.
Więcej o Ornecie w kolejnym odcinku cyklu za tydzień.