W dzisiejszym odcinku naszego cyklu odwiedzamy Czernin, dawny majątek rodu Donimirskich. O ciekawostkach związanych z tą miejscowością opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Pierwsza wzmianka o Czerninie, miejscowości dzisiaj leżącej w gminie Sztum, pochodzi z 1295 roku. Chodzi o dokument nadania przywileju dla wsi Postolin, gdzie wymieniona jest nazwa Cernynen. Osada była wówczas zespołem dóbr, które obejmowały wówczas Ramzy Małe i Wielkie.
W 1440 r. jako właściciela Czernina wymienia się Hansa von Osterode. Właściciele majątku często się zmieniali. W XVI w. wieku majątek należał do rodu von Brandt, posiadającego dwa klany: von Hohendorf oraz von Kontken. Najbardziej znanym z Brandtów osiadłych w Czerninie był Ahasverus (zm. 1560) - był on dyplomatą oraz członkiem rady Księcia Albrechta Hahenzollerna.
W połowie XVII w. właścicielem Czernina zostaje ród Szelińskich, a pod koniec następnego wieku Kczewskich. Kolejny właściciel to Schlemmer będący radcą wojennym króla Prus, po nim von Haiński, a od 1810 r. wieś należała do rodziny von Puttkamer.
Zasłużeni Donimirscy
W pierwszej połowie XIX w. Czernin i okoliczne Ramzy stają się własnością rodu Donimirskich pochodzących z Donimierza (pow. Wejherowo). Zakupił go Antoni Donimirski. W drugiej połowie XIX w, majątek przejął w spadku Piotr Achacy Donimirski (1807-1887). Na początku XX w. wdowa po Piotrze Donimirskim – Bogumiła (1816-1914) przekazuje majątek wnukowi Witoldowi Brochwicz-Donimirskiemu (1874-1939). Temu Donimirskiemu należy poświęcić nieco więcej słów. Studiował prawo i rolnictwo, doprowadził podupadły majtek do rozkwitu, a w swym dworze założył centralne ogrzewanie i doprowadził wodę bieżącą. W miejscowości założył cegielnię.
Był działaczem ludowym i plebiscytowym po stronie polskiej, założycielem Banku Ludowego w Sztumie. Aresztowany przez Niemców w wrześniu 1939 r. został osadzony w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, gdzie został zamordowany w grudniu.
Zresztą ród Donimirskich bardzo pozytywnie zapisał się dziejach polskich, pozostanę tylko przy gałęzi rodu z naszego regionu. Witold posiadał dwóch synów. Jego synowie Olgierd – (1913-2004) był również aktywnym działaczem polonijnym, po 1945 został pierwszym starostą olsztyńskim, Stanisław (1927(?)-2012) był chemikiem, pracownikiem Wojskowej Akademii Technicznej i honorowym obywatelem Sztumu.
Dwór, który zmodernizował Witold Brochwicz-Donimirski, został pobudowany w XVII w. w stylu barokowym najprawdopodobniej przez Szelińskich. Przebudowano go na przełomie XIX i XX w. Po 1945 r. budynek stanowił własność PGR-u i został zdewastowany, obecnie znajduje się w rękach prywatnych. O świetności budowli świadczą jedynie zachowane barokowe schody. Za budynkiem dworu zachował się park ze zniszczoną obecnie kaplicą grobową, a wzniesioną dla Wacława Donimirskiego.
Dzisiaj przez Czernin przebiega międzynarodowy szlak rowerowy noszący oznaczenia R-1, a prowadzi on z Calais (Francja) poprzez Holandię, Niemcy, oczywiście Polskę, a dalej przez kraje nadbałtyckie do Rosji (Sankt Petersburga). Na odcinku Sztum – Górki przebiega specjalnie wydzieloną trasą.