W naszym cyklu „Historia okolic Elbląga” kontynuujemy wędrówkę po Mierzei Wiślanej. Dzisiaj Karol Wyszyński, przewodnik PTTK, oprowadza po Jantarze, Mikoszewie i okolicach.
Jantar to oczywiście inna nazwa bursztynu. Słowo pochodzi z języka litewskiego. Do 1945 r. miejscowość nosiła nazwę Pasewark, w latach 1945-1947 nadano jej miano Paców, po czym zmieniono na tę obowiązującą do dziś. Po raz pierwszy miejscowość w źródłach pisanych zaistniała w 1400 r., znajdowały się tu wówczas dwie karczmy, a to oznacza, że wieś była położona przy ważnym szlaku komunikacyjnym. Od początku istnienia największym problemem mieszkańców tych ziem były częste powodzie.
W czasie wojny z Zakonem w latach 1410-11 Jantar została zdewastowany przez wojska oblegające Malbork. W latach 1466-1772 należał do Gdańska, a więc i Prus Królewskich.
Dzisiaj Jantar to coraz chętniej odwiedzana miejscowość turystyczna ze znaną w całym kraju imprezą – mistrzostwami świata w poławianiu bursztynu.
Mikoszewo
Pierwsze historyczne wzmianki o Mikoszewie pochodzą z 1243 r. Do 1945 r. miejscowość nazywano Nickelswalde, a nazwa ma pochodzić według legendy od bogatego szlachcica Niklasa, który gościł na dworze wielkiego mistrza krzyżackiego. Według podania goście mieli wówczas siedzieć na beczkach wypełnionych złotem, po czym kilka z tych beczek ze złotem zatopiono w Wiśle dla odkupienia grzechów tegoż szlachcica.
Okolice ujścia Wisły i Nogatu nękane były często przez powodzie, najpoważniejsza nawiedziła ten rejon w 1888 r. Wówczas pruski rząd podjął decyzję o przekopie Wisły od Przegalina (obecnie dzielnica Gdańska) do Bałtyku właśnie w okolicy Mikoszewa. Przekop Wisły nosił pierwotnie niemieckie nazwy Weichseldurchstich albo Weichseldurchbruch. Po 1945 zostały spolszczone.
Jak to z przekopem było
Jako pierwszy propozycję przekopu Wisły zgłosił już w 1768 r. major wojska polskiego Jan Jerzy de Woyten, pisząc o tym do króla Stanisława II Augusta. Co ciekawe, przekop przebiega zgodnie z jego sugestią, a projekt opracowali inżynierowie Alsen i Fahl. Nowe koryto wytyczono wzdłuż dawnej, ale wówczas już nieistniejącej odnogi Wisły Przemysławy. Do wykonania przekopu w latach 1891-1895 wykorzystano 40 maszyn parowych, na terenie budowy pracowało 1000 robotników, a koszty prac wyniosły 20 mln ówczesnych marek.
Przekop biegnie na odcinku nieco ponad 7 km i ma szerokość od 250 do 400 m. Otaczają go wały o wysokości 10 m., wykonano też śluzy i wrota przeciwpowodziowe. Odcięto jednocześnie dawne odnogi Wisły, powstało nowe ujście Leniwki nazywanej Martwą Wisłą, a Szkarpawa, zwana też niegdyś Wisłą Elbląską i uchodząca do Zalewu Wiślanego, stała się odnogą pozbawioną prądu. Jej odnogą jest Wisła Królewska.
W Mikoszewie istnieje przeprawa promowa na lewy brzeg Wisły do Świbna, która znacznie skraca podróż na Mierzeję Wiślaną od strony Gdańska. Działa w godzinach 6-22. Rejon Mikoszewa jest też ciekawym miejscem dla pasjonatów przyrody. Na północ od wsi w 1991 r. utworzono rezerwat Mewia Łacha. Gniazdują tu rzadkie gatunki ptaków, można też spotkać foki.