W ostatnim czasie wiele osób przechadzających się po starówce zwróciło uwagę na stary dzwon, który pojawił się przy katedrze. Został zrabowany przez nazistów w czasie II wojny światowej i po dziesięcioleciach, dzięki projektowi „Dzwony Pokoju dla Europy”, wróci na swoje miejsce, czyli do Straszewa. Elbląg jest więc tylko etapem w podróży zabytku do celu.
Zaczęło się ponad 10 lat temu
Punktem wyjścia dla projektu „Dzwony Pokoju dla Europy” była podjęta przed ponad 10 laty próba odnowienia dzwonów w rottenburskiej katedrze św. Marcina. Wówczas odkryto, że jeden z dzwonów pochodzi z Gorzowa Śląskiego.
Biskup Gebhard Fürst zaproponował, że przywiezie dzwon do rodzimej parafii i przekaże go podczas uroczystego nabożeństwa, co spotkało się z bardzo pozytywną reakcją. Wówczas zrodziła się koncepcja projektu „Dzwony pokoju dla Europy”, której autorem jest biskup Fürst oraz diecezja Rottenburg-Stuttgart, ponosząca koszty związane ze zwrotem dzwonów.
Diecezja Rottenburg-Stuttgart (land Badenia Wirtembergia) zainicjowała projekt w dniach 24-25 września 2021 roku, wówczas szacowano, że zwrot dzwonów do parafii ich pierwotnego przeznaczenia oraz odlanie nowych dzwonów w ich miejsce kosztować będzie ok. 2,5 mln euro.
W tamtych wydarzeniach uczestniczyli biskupi dwóch diecezji, z krajów do których obecnie dzwony powracają: Jacek Jezierski (diecezja elbląska, Polska), Martin David (diecezja Ostrawa-Opawa, Czechy) oraz gospodarz miejsca bp Gebhard Fürst (diecezja Rottenburg-Stuttgart, Niemcy). Kierownikiem projektu został prof. dr Hans Schnieders (diecezja Rottenburg-Stuttgart).
Według swoich założeń projekt dotyczy zwrócenia do rodzimych kościołów zrabowanych przez hitlerowców dzwonów, które miały być przetopione na cele zbrojeniowe. Taki los spotkał około 80 procent z ponad 100 tys. zrabowanych dzwonów kościelnych. Wojnę przetrwało około 20 tysięcy dzwonów, spośród których 1300, przechowywanych było na "cmentarzu dzwonów" w porcie w Hamburgu. Zostały one przydzielone przez brytyjski rząd wojskowy wspólnotom kościelnym w zachodnich Niemczech. Tą drogą do parafii katolickich w Badenii Wirtembergii trafiło w sumie 67 dzwonów, a 54 z nich znajdowało się do niedawna w diecezji Rottenburg-Stuttgart.
W kościele Maria Hilfe der Christen w Aichtal-Grötzingen znalazły miejsce i były używane do tej pory dzwony z kościołów: św. Mikołaja we Fromborku (archidiecezja warmińska) oraz z kościoła św. Wawrzyńca w Píšť (diecezja Ostrawa-Opawa). Natomiast w kościele św. Alberta Wielkiego w Oberesslingen k. Stuttgartu dzwon z kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Straszewie (diecezja elbląska) oraz dzwon z kościoła św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Żegotach (archidiecezja warmińska).
Dzwony te udało się odnaleźć dzięki pracy zespołu, do którego należała pochodząca z Polski siostra zakonna, a zarazem muzykolog i organistka Faustyna Niestrój, pracująca w diecezji rottenburskiej. To ona dokonała tłumaczenia niemieckiej dokumentacji archiwalnej na język polski i nawiązała kontakty z parafiami, do których dzwony powracają. Zgodnie z projektem miejsce zwróconych dzwonów zajmą nowe, które ozdobiono specjalnym logo zaprojektowanym przez włoskiego artystę Massimiliano Pirontiego. Przedstawia ono dwa gołębie z gałązką oliwną ukazane nad aureolą z dwunastu gwiazd.
Waży około 300 kg
Zabytkowy kościół p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Straszewie koło Sztumu to jednonawowy kościół murowany z połowy XVII wieku. Kościół posiadał dzwon, który odlano w Gdańsku w 1719 roku, waży około 300 kg. Zrabowany został w roku 1940 na potrzeby wojenne niemieckiego przemysłu zbrojeniowego. Straszewo (niem. Dietrichsdorf), mimo że w okresie międzywojennym stanowiło silny ośrodek polskości na obszarze Prus, pozostało częścią Niemiec. Po wojnie odzyskanie dzwonu z przyczyn politycznych było niemożliwe.
Dzwon, który przetrwał kolejne dziesięciolecia po wojnie, dzięki projektowi wrócił do diecezji elbląskiej i został postawiony przy katedrze, przy pomniku Jana Pawła II. Czeka tu na transport do rodzimej parafii w Straszewie.
Marta Kowalczyk
na podst. inf. Diecezji Elbląskiej