Resocjalizacja dorosłych i nieletnich – to nowe specjalizacje w Akademii Nauk Stosowanych w Elblągu na kierunku pedagogika. Skąd pomysł na wprowadzenie takich możliwości kształcenia?
Według statystyk dostępnych na stronie Komendy Głównej Policji, 841 tys. przestępstw odnotowano w kraju w 2021 r., ponad 18 tys. wśród nich to czyny karalne nieletnich. Gdzie czyny karalne – tam potrzeba pedagogów resocjalizacji. Potrzeba ich również w podejmowaniu działań resocjalizacyjnych wobec osób z różnego rodzaju patologiami czy zagrożonych wykluczeniem, które mogą prowadzić do zachowań przestępczych, popełniania czynów karalnych. Między innymi o tym rozmawiamy z Teresą Kubryń, dyrektor Instytutu Pedagogiczno-Językowego w ANS i Joanną Nowak, zastępcą dyrektora ds. naukowych i organizacyjnych, która zajmuje się w swojej pracy badawczej m. in. przestępczością nieletnich.
Jak podkreśla dr Joanna Nowak, patologie społeczne i niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży nie są oczywiście nowymi zjawiskami, jednak wiele problemów nasiliło się w trakcie pandemii koronawirusa. Nie maleją problemy związane ze zjawiskiem narkomanii, niepokojącym jest też m. in. cyberprzemoc.
- Pedagodzy, nauczyciele w szkołach średnich i podstawowych sygnalizują o zmianach, które postępują także w tych kwestiach. Warto podkreślić, że niedostosowanie społeczne to nie tylko działania niedozwolone, przestępcze. To między innymi wszelkie zakłócenia w wolicjonalnym, emocjonalnym funkcjonowaniu człowieka, wpływające na jego zachowanie. Stąd potrzeba kształcenia wychowawców m.in. do pracy z młodzieżą, która przeżywa trudności socjalizacyjne. Podobnie resocjalizacja dorosłych nie powinna być kojarzona tylko z pracą z osobami, które popełniły czyny karalne, czyli pracą penitencjarną. To także praca z dorosłymi, którym brak umiejętności życiowego funkcjonowania.
- Nowe specjalności to odpowiedź na współczesną sytuację - mówi Teresa Kubryń. - Ponad rok temu mieliśmy jako uczelnia kontakt z instytucjami i pracodawcami przy okazji rozmów nad ewentualnym uruchomieniem kierunku kryminologii. Przedstawiciele policji, zakładów karnych, pogotowia opiekuńczego, domów dziecka, ośrodków młodzieżowych wskazywali wtedy na obserwowany wzrost niepokojących zjawisk społecznych. Właśnie z tego wynika potrzeba kształcenie kolejnych specjalistów, którzy mogą pomóc określonym grupom społecznym. Ostatecznie kryminologia nie została utworzona, ale postanowiliśmy wzmocnić pedagogikę w naszym Instytucie – podkreśla dyrektor IPJ. - Na I stopniu studiów pedagogicznych proponujemy specjalizację resocjalizacja nieletnich wraz z pełnymi kwalifikacjami nauczycielskimi (te są potrzebne, by podjąć pracę z nieletnimi w placówkach podlegających Ministerstwu Edukacji i Nauki - red.), na studiach magisterskich - resocjalizację dorosłych – mówi.
Kto powinien podjąć pracę związaną z resocjalizacją? Jakie predyspozycje powinien posiadać kandydat?
- Przede wszystkim trzeba mieć związane z tym zainteresowania i chęć pracy w sektorze wsparcia, pomocy osobom, które nie radzą sobie w swoich sytuacjach życiowych lub przekraczają, łamią społeczne zasady - podkreśla dr Nowak. - Trzeba mieć w sobie dużo empatii, umieć działać według zasad, konsekwentnie, z dostosowaniem do sytuacji społecznej. Ważna jest znajomość tego, jak funkcjonuje człowiek w różnych sytuacjach problemowych, przydatna jest umiejętność obserwowania życia społecznego. Inne predyspozycje to stabilność emocjonalna, zdecydowanie, niezwykle ważna jest też odporność na manipulację i zdolność do działania w sytuacjach stresowych. Tym bardziej, że np. areszt śledczy czy zakład karny, to nie są miejsca, gdzie trafiają ludzie, którzy chcieliby się od razu poprawić zmienić. Resocjalizacja to trudna, systematyczna i wymagająca cierpliwości praca, mająca na celu zmianę sposobu funkcjonowania człowieka, który z różnych przyczyn jest niedostosowany społecznie, popełnia czyny karalne. – przyznaje badaczka. Wypracowaniu czy doskonaleniu cech i umiejętności potrzebnych w takiej pracy mają służyć studia i praktyki, w przypadku specjalności w ANS mają to być praktyki m. in. w Młodzieżowych Ośrodkach Wychowawczych, zakładach karnych, Areszcie Śledczym w Elblągu, komendach policji, ośrodkach kuratorskich. Praktyka w czasie studiów może zaowocować pracą zawodową po nich, bo wiele instytucji realizujących zadania związane z resocjalizacją ciągle szuka specjalistów w tym zakresie. Mowa tu również o domach samotnej matki, stowarzyszeniach i fundacjach związanych z pomocą społeczną czy ośrodkach pomagających osobom uzależnionym.