Historia okolic Elbląga: Tolkmicko (odcinek 36)

Tolkmicko jest położone nad Zalewem Wiślanym, na terenie dawnej historycznej krainy zwanej Lanzanią, po której pozostałością są tak zwane Wały Tolkmita, zwane Owczą Górą. Według legendy nazwa miejscowości ma się wywodzić od księcia pruskiego Tolka i jego córki Mity, która miała władać grodem położonym na Wałach Tolkmita. Z kolei Tolko miał być jednym z 12 synów Widuta, potężnego władcy Prusów, a kraj którym władał, miał zajmować przestrzeń pomiędzy Druznem a Pasłęką.
       Do 1945 roku miejscowość nosiła nazwę Tolemit, po wojnie: Tolkemity, Tolemko, Tolkemicko, a nawet Świteź. Po 1947 roku pozostała przy nazwie Tolkmicko.
       Przeprowadzone w Tolkmicku i okolicach badania archeologiczne wskazują na ślady osadnictwa z epoki żelaza (ok. 650 lat p.n.e.), jak również z okresu wczesnego średniowiecza, kiedy to te tereny prawdopodobnie zasiedlili przybysze z Półwyspu Sambijskiego (dzisiaj obwód kaliningradzki). W tamtych czasach musiał tutaj kwitnąć handel, bo archeolodzy znaleźli przedmioty pochodząc ze Skandynawii jak i rejonu Morza Śródziemnego. Odkryto też ślady pobytu Gotów oraz Gepidów w okresie III w.n.e.
      
       Herb od Krzyżaków
       W 1210 r. Lanzanię, a więc i rejon Tolkmicka, zajął król duński Waldemar II (1170-1241). W 1215 r. Lanzania i Pogezania decyzją wodza Prusów Waporta przyjęła chrzest i uznała religijne zwierzchnictwo biskupa Christana (Christian z Oliwy, żył w latach 1180-1245 , był misjonarzem w Prusach), w następnym roku papież Innocenty III zatwierdził ten chrzest.
       W tym też czasie Lanzanię próbował zająć Zakon Krzyżacki. Pierwsze próba się nie udała, na przeszkodzie stanął książę pomorski Świętopełek. Krzyżacy postawili na swoim po 1273 r., czyli w czasach drugiego powstania pruskiego. Prusowie zostali wymordowani albo wysiedleni, a na ich miejsce przybyli osadnicy niemieccy. Na początku XIV wieku w miejsce grodziska Prusów Krzyżacy zbudowali gród, który mieścił się w okolicy obecnego Domu Pomocy Społecznej.

       Z chwilą lokacji miasteczka w 1296 r. na prawie chełmińskim wydzielono też pas ziemi o szerokości 40 m wzdłuż Zalewu. Był zarezerwowany jedynie dla rycerzy zakonnych do transportu, zabroniono też budowy klasztoru na terenie miasta. W 1370 r. miasto otoczono murem obronnym, a wokół poprowadzono fosę zasilaną z miejscowej rzeczki Straganki.
       Prawa miejskie oraz herb nadał Tolkmicku wielki mistrz Winrich von Kniorode. W 1376 r. pobudowano kościół pod wezwaniem Panny Marii i Apostoła Jakuba, który od początku swojego istnienia jest świątynią katolicką. Drugi kościół – ewangelicki pw. Żłóbka Chrystusowego - powstał w 1887 roku, obecnie jest to Kościół Polskokatolicki p.w. Matki Bożej Anielskiej.
      
       Z rąk do rąk
       Tolkmicko tak jak szereg miast w państwie zakonnym przyłączyło się do buntu w 1454 r i poddało pod panowanie króla polskiego. W 1508 r. król Zygmunt I Stary przekazał starostwo tolkmickie biskupowi warmińskiemu, do 1569 r. wchodziło ono w skład dominium warmińskiego.
       Miasto było kilkakrotnie najeżdżane i grabione np., w 1456 r. przez oddziały krzyżackie, w 1521-1525 okupowane przez Krzyżaków, 1629-1655 okupowane przez Szwedów, „gościł” w nim Gustaw Adolf. 
       W Tolkmicku w latach 1831-1832 przebywali też polscy żołnierze, uczestnicy powstania listopadowego. Byli to żołnierze z pułku lekkiej artylerii pieszej, 2 baterii artylerii lekkiej konnej, batalionu saperów.
      
       Więcej na temat Tolkmicka za tydzień