W naszym cyklu „Historia okolic Elbląga” odwiedzamy Lisewo Malborskie. Wieś zyskała na znaczeniu po wybudowaniu połączenia kolejowego między Tczewem a Malborkiem. Dzisiaj można tu podziwiać nie tylko kolejowe mosty, ale także XV-wieczny kościół. Po okolicy oprowadza przewodnik elbląskiego PTTK Karol Wyszyński.
Akt lokacyjny wsi pochodzi z 1321 r. W 1455 r., a wiec podczas wojny trzynastoletniej, spalili ją gdańszczanie, potem należała potem do Prus Królewskich. Dwukrotnie swój obóz rozbił tutaj król szwedzki Gustaw Adolf przed atakiem na Tczew - w 1626 i 1629 roku.
Jak to z mostami było
Miejscowość zyskała na znaczeniu po wybudowaniu połączenia kolejowego na trasie Tczew – Malbork. Most kolejowo-drogowy (potem już tylko drogowy) przez Wisłę powstawał w latach 1850-1857. Drugi most – kolejowy dwutorowy - został pobudowany w latach 1888-1891.
Do 1929 r. na pierwszym moście znajdowały się dwa portale, od strony Tczewa przedstawiały scenę otwarcia mostu przez Fryderyka Wilhelma II, a od strony Lisewa podbój Litwy przez zakon krzyżacki. Wykonanie tego dzieła inżynierskiego zlecono Carlowi Lentzowi, Rudolfo Eduardowi Schinzowi i Friedrichowi Augustowi Stülerowi, ten ostatni odpowiadał za budowę wież ozdobnych. Powstały most był w tym czasie najdłuższą budowlą w Europie. Ze względu na wzrost ciężarów pociągów wzmocniono go w 1908 r.
Zanim powstały mosty, przeprawa przez Wisłę bardzo często była niemożliwa z powodu wysokiego stanu wody. Ludwig Passarge w publikacji „Z wiślanej delty Tczew, Gdańsk, Żuławy, Malbork Szkice z podróży 1856” podaje, że jeden z pruskich oficerów spóźnił się na własny ślub o kilka tygodni, bo oczekiwał na dogodną przeprawę, udając się do Prus Wschodnich.
1 września 1939 roku wojska niemieckie próbowały opanować mosty, zaminowane wcześniej przez polskich żołnierzy. W tym celu najpierw Stukasy startujące z Elbląga dokonały nalotu bombami odłamkowymi mostów, aby pozrywać przewody zaminowania, jednak polscy saperzy zdołali je naprawić. Niemcy użyli też podstępu. Zamiast normalnego pociągu puścili po torach pociąg z żołnierzami. Polacy odkryli podstęp i nie otworzyli bram kolejowych, wywiązała się walka. Godzinę później do Polaków dotarł rozkaz o wycofaniu się i wysadzeniu mostów. Na drugi dzień Niemcy zdobyli Tczew i odbudowali mosty, by je wysadzić w 1945 roku, gdy wycofywali się przed nacierającymi wojskami Armii Czerwonej.
Odbudowano je całkowicie dopiero w 1959 r.
Warto dodać, że w Lisewie do końca XIX wieku funkcjonowała kolej wąskotorowa.
Wyjątkowy kościół
Kościół w Lisewie Malborskim zaliczany jest do najcenniejszych zabytków Żuław. Powstał w XV w., był wielokrotnie przebudowywany. Wieża kościoła, murowano-drewniana, pochodzi z XVII wieku (w XIX została przebudowana), jest zakończona ośmioboczną altaną, z hełmem z chorągiewką, na której widnieje data 1818.
Kościół szczególnie ucierpiał podczas wojny polsko-szwedzkiej w latach 1600-1611. W jego północnej ścianie znajduje się ossuarium, czyli pomieszczenie, w którym umieszczono szczątki zmarłych, przeniesione przy okazji likwidacji starego cmentarza.
Ołtarz zdobi od dołu obraz przedstawiający koronację Mikołaja, a u góry św. Magdalenę oraz figury Piotra i Pawła. Ambona i chrzcielnica są bogato rzeźbione.