UWAGA!

Historia elbląskich ulic: Wigilijna i Świętego Ducha (odcinek 33)

 Elbląg, Budynek dawnego browaru przy Świętego Ducha, następnie było tutaj muzeum, potem Pałac Ślubów
Budynek dawnego browaru przy Świętego Ducha, następnie było tutaj muzeum, potem Pałac Ślubów

W naszym cyklu „Historie elbląskich ulic” przenosimy się na starówkę. Karol Wyszyński, przewodnik PTTK, tym razem opowie o ciekawostkach związanych z ulicami: Wigilijną i św. Ducha, które razem tworzą wspólny historyczny trakt. Sprawdźcie, gdzie dokładnie mieściły się: Wieża Końska, szpital św. Ducha, browar czy kaplica baptystów.

Ulica Wigilijna i Świętego Ducha to jedne z najstarszych ulic Elbląga. Po raz pierwszy zaistniały pod jedną nazwą w 1333 roku, określano je jako ulicę Ducha Świętego (Platea Santi Spiritus; Heilige Geist Gasse, później Heilige Geistrasse). Po 1945 r. nadano obu uliczkom jedną nazwę - Wigilijna. W 1990 r. nastąpił podział i odcinek od ul. Stary Rynek do rzeki otrzymał nazwę Świętego Ducha, pozostała część utrzymała nazwę Wigilijna.
      
       Wigilijna
       W miejscu, gdzie dzisiaj rozpoczyna się ulica Wigilijna, od strony Rycerskiej, mieściła się wieki temu Wieża Łukowa (Bogenerthaurum), określana także jako Wieża Końska. Oddzielała Nowe i Stare Miasto, a jej pozostałości zostały rozebrane w 1781 r.
       W 1945 roku zbombardowana, wypalona, a następnie rozebrana cegła po cegle starówka stała się jednym wielkim bezimiennym skwerem. To właśnie Wigilijna była pierwszą ulicą, przy której odrestaurowano niektóre kamienice.
       Za rogu Wigilijnej i Menniczej, która jest najkrótszą ulicą w Elblągu, znajduje się kamieniczka należąca niegdyś do menniczego. Elblążanie z mojego pokolenia i starsi pamiętają, iż w latach 70. mieściła się tam restauracja Vita słynąca ze smacznych kurczaków z rożna. Nieco dalej były kamieniczki, w których miała pierwszą siedzibę Spółdzielnia Galanterii Skórzanej Plastyk.
       Na wprost ul. Stary Rynek znajduje się kamieniczka z pięknym portalem. To ona była miejscem goszczenia pierwszych królów polskich w Elblągu, zanim został nim tzw. Dom Królów Polskich przy Starym Rynku.
       W miejscu, gdzie znajduje się obecnie siedziba centrum diecezjalnego, w 1865 r. zaistniało elbląskie muzeum. Powróciło w to miejsce po wojnie w 1954 roku i istniało do 1973 roku, kiedy to przeniosło się do budynków przy ul. Zamkowej. Po lewej stronie kamieniczek, w których działało kiedyś muzeum, stoi kamienica odbudowana w stylu gotyckim, w której mieści się teraz sklep ogólnopolskiej sieci handlowej. Przed wojną była tu kaplica baptystów, o czym przypomina odsłonięta niedawno tablica.
      
       Świętego Ducha
       Po prawej stronie ulicy Świętego Ducha w kierunku katedry biegnie tzw. Ścieżka Kościelna, będąca najstarszym zachowanym zabytkiem budowlanym w Elblągu. Łączyła niemal od początku powstania miasta trzy świątynie - Św. Ducha, Św. Mikołaja i Najświętszej Marii Panny.
       Po lewej stronie ulicy mijamy zabudowania dawnego kościoła i szpitala pw. Świętego Ducha, który po reformacji stał się kościołem ewangelickim i zarazem kościołem garnizonowym. Obecnie mieści się tutaj Biblioteka Elbląska, która od 1979 r. nosi imię Cypriana Kamila Norwida (wówczas była Biblioteką Wojewódzką). Biblioteczne zbiory były archiwizowane w Elblągu od XV wieku. Zapoczątkował je ówczesny proboszcz św. Mikołaja - Mikołaj Wulzach.

  Elbląg, Kominek Moru wewnątrz dawnego Pałacu Ślubów
Kominek Moru wewnątrz dawnego Pałacu Ślubów (fot. autor)


       Za biblioteką mieści się jeszcze jedna kamienica, która do 1925 roku była siedzibą dawnego browaru, należącą do piwowara R. Ullricha. Browarnik sprzedał następnie ten budynek miastu, a prof. Bruno Ehrlich uruchomił tu¬taj Muzeum Miejskie. W ostatnich latach swoją siedzibę miał tutaj m.in. Euroregion Bałtyk, sale służyły także przez kilka lat jako Pałac Ślubów (teraz Pałac Ślubów mieści się w Ratuszu Staromiejskim(. W ostatnim czasie władze Elbląga wyremontowały schody prowadzące do kamienicy. Warto dodać, że w środku znajduje się tzw. Kominek Moru, powstały w 1600 r, zdobi go nad paleniskiem scena pochówku zmarłego na zarazę w 1598 r.
       Zanim po II wojnie światowej zabudowano przeciwną stronę ulicy Świętego Ducha, przez lata mieściły się tu baraki, w których do 1976 r. znajdowała się jedna z licznych siedzib Spółdzielni Plastyk, a następnie do 1979 r. siedziba Komendy Miejskiej Milicji Obywatelskiej.
       Obok aż do lat 90. swoją siedzibę miała Spółdzielnia Krawiecka Zryw (następnie firma Polcotex), po niej w to miejsce przeniosła się Biblioteka Pedagogiczna (jej dotychczasowa siedziba przy ul. Pocztowej została rozebrana cegła po cegle, a budynek zrekonstruowany przy ul. Kościuszki, gdzie służy jako hotel).
       Wylot ulicy Świętego Ducha od strony rzeki zamykała do XVIII wieku Brama Jęczmienna, określana wcześniej także jako Brama Św. Ducha.
      

WyKa

Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
A moim zdaniem...
  • Z tyłu ul. Wigilijnej znajdowała się Spółdzielnia J. Marchlewskiego produkująca meble, spaliła się na początku lat 70 i został przeniesiona na ul. Warszawską
  • Jest kilka nieścisłości i niedopowiedzeń, które można przy okazji omówić: Wieża Nowa, zwana też Wieżą Łuczników (der Bognerturm) lub Basztą Końską, posiada legendę dotyczącą pochodzenia jej "końskiej" nazwy, ale o tym można poczytać w internecie. W kamienicy należącej do Marka Philipsona (protegowanego gubernatora Axela Oxenstierny) w okresie okupacji szwedzkiej bito monety, równolegle z mennicami miejskimi przy Mostowej 5 i Wodnej 74.Jej zachowany bogato rzeźbiony portal z 1634 roku był zabezpieczony po wojnie, jednak zniknął na początku lat 60-tych. W kamienicy z portalem, na którym widnieje data "1598", zwanej "der Schwede", nocował w 1626 roku Gustaw Adolf po zajęciu Elbląga przez wojska szwedzkie. Przy okazji wcześniejszych wizyt królów Polskich szykowano komnaty w ratuszu staromiejskim. Pierwsze muzeum miejskie powstało w 1864 roku w pomieszczeniach ratusza przy placu Słowiańskim, a na ulicę św. Ducha trafiło ostatecznie po kilku przenosinach w roku 1925.(C. D. N. )
    Zgłoś do moderacji     Odpowiedz
    7
    0
    mike016(2014-12-21)
  • (C. D. ) Kamienica pod numerem 13 jest jedyną zachowaną (choć mocno przebudowaną głównie w XIX w. ) gotycką kamienicą w Elblągu, jedynie uszkodzoną podczas wojny, a nie odbudowaną w stylu gotyckim, co sugerowałoby odbudowę od zera. Ścieżka Kościelna jest najstarszym reliktem świeckiej zabudowy, ale nie jest najstarszym zachowanym zabytkiem budowlanym w Elblągu: to miano nosi dawny kościół NMP, czyli dzisiejsza Galeria el (początek budowy zakrystii 1246 r. , de facto jeden z najstarszych zachowanych szczytów gotyckich na terenie Polski). Odnośnie biblioteki warto by wspomnieć, że swoje podwoje dla szerszej publiczności otworzyła w 1601 roku, kiedy rektorem gimnazjum był Jan Mylius - nie tylko założył bibliotekę przy gimnazjum, ale i nadał szkole renomę sięgającą daleko poza Prusy. Brama św. Ducha pochodząca z poł. XIV w. , zwana też co najmniej od połowy XVII w. Jęczmienną (porta Sancti Spiritus, das Gerstentor) zniknęła na początku 1777 roku. Na jej miejscu w roku 1800 wybudowano nową bramę o konstrukcji ryglowej, ta jednak nie stała nawet pół wieku, nim ją ostatecznie rozebrano ze względu na wadliwą i niestabilną konstrukcję.
    Zgłoś do moderacji     Odpowiedz
    6
    0
    mike016(2014-12-21)
  • Jednak po wypowiedzi mike016 wydaje mi się że ten cykl powinni prowadzić moi znajomi z PFE dział Warmińsko-Mazurskie
  • Bogenturm byłoby wieża łukowa, Bognerturm to tak jak pisze mike016 wieża łucznicza/łuczników.
    Zgłoś do moderacji     Odpowiedz
    1
    0
    lingwista(2014-12-22)
  • Szanowny Panie Karolu ! Dziękuje za Pana czas i pracę poświęconą Elblągowi. Rzecz niezwykle pożyteczna i potrzebna. Życzę zdrowych, rodzinnych Świąt i wielce udanego Nowego Roku 2015! Myślę, iż będzie Pan miał siły i chęci na nowe wędrówki po mieście i jego historii
Reklama