W Bibliotece Elbląskiej kończą się prace związane z realizacją projektu „Digitalizacja, opracowanie i udostępnianie starodruków Biblioteki Elbląskiej”, w ramach którego w okresie 2019–2020 wyselekcjonowane zbiory elbląskiej książnicy wchodzące w skład Narodowego Zasobu Bibliotecznego zostały zeskanowane, opracowane, zarchiwizowane i udostępnione na stronie Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej w domenie publicznej. Wśród zbiorów znajdują się m.in. druki medyczne, stanowiące przegląd wiedzy i osiągnięć medyków z okresu XVI–XVIII wieku.
Oto kilka przykładów druków medycznych:
Kompendium fizjonomiki (syg. Ob.6.II.614), czyli rzekomej nauki popularnej od czasów starożytnych, wedle której z rysów twarzy można odczytać cechy charakterologiczne człowieka, zaklasyfikować go do określonego typu człowieka, a nawet przewidywać jego przyszłe losy. Wykład włoskiego fizjonomika, chiromanty i astrologa z Bolonii, Bartolomea della Rocca, zwanego Cocles, z drzeworytowymi rycinami przedstawiającymi różne typy ludzkiej fizjonomii, z wyjaśnieniami poniżej jakie cechy charakteru i osobowości znamionują. W drugiej części książki, również ilustrowany drzeworytami, systematyczny wykład chiromacji, czyli odczytywania charakteru danej osoby z układu linii we wnętrzu dłoni.
W druku (syg. Ob.6.III.892) De medicina veteri et nova... autor przedstawia odziedziczoną po starożytnych uczonych (zwłaszcza Galenie) i bardzo popularną wówczas teorię humorów, czyli płynów (krew, flegma, żółć i czarna żółć), których proporcje i wzajemny wpływ kształtują ludzki temperament (sangwiniczny, flegmatyczny, choleryczny i melancholiczny) oraz stan zdrowia.
Poemat De auro medico philosophorum… (syg. Ob.7.II.2014) poświęcony jest raczkującej na przełomie XVI i XVIII wieku jatrochemii, dziedzinie nauki z pogranicza alchemii i medycyny, mówiącej, że głównym zadaniem chemii jest odkrywanie nowych leków. Naukowy dialog prowadzi ze sobą pięciu rozmówców - przedstawicieli pięciu dziedzin.
W dziele (syg. Ob.7.II.5819) autor De abditis epidemion causis... podejmuje próbę wyjaśnienia przyczyn powstawania epidemii dżumy, które wówczas regularnie nękały Europę. W pracy tej poświęca uwagę zarówno fizycznym, jak i metafizycznym powodom szerzenia się tej choroby. Posiłkuje się powszechną wtedy teorią miazmatyczną, ale przede wszystkim ucieka się do wyjaśnień teologicznych i astrologicznych. Odwołując się do starotestamentowych dziejów Mojżesza i Hioba, mówi o aniele zarazy, który za zgodą Boga zsyła ją na świat. Przede wszystkim jednak szczegółowo omawia wpływ planet i innych ciał niebieskich na wybuch epidemii w konkretnych miejscach. Zestawia też różne zjawiska astronomiczne, np. koniunkcje planet, z epidemiami, które miały miejsce podczas tych zjawisk i z ich powodu.
Dwuczęściowe dzieło (syg. 93937) Synopsis universae praxeos medicae... stanowi syntezę ówczesnej wiedzy medycznej, zarówno teoretycznej, jak i praktycznej. Pierwsza część zawiera trzy księgi poświęcone kolejno chorobom wewnętrznym, zewnętrznym oraz chorobom kobiet i dzieci. Druga część, podzielona na dwie księgi, zawiera sposoby leczenia poszczególnych chorób, przede wszystkim szczegółowe przepisy na leki, głównie roślinne.
Pierwsza część czwartego tomu Medicinae rationalis systematicae... Hoffmanna (syg. 94030/4/1) poświęcona jest różnym rodzajom gorączki oraz metodom ich leczenia. Każdy z dwudziestu siedmiu podrozdziałów ma podobną strukturę: zawiera opis przyczyn i objawów choroby, sposoby leczenia, uwagi praktyczne i opis konkretnych przypadków z ich epikryzą.
Tom Dispensatorium medicum… (syg. Ob.7.II.2697) zawiera trzy prace Jeana Du Renou’a, francuskiego medyka, nadwornego lekarza królów Francji (Henryka II, Henryka III i Henryka IV). Pierwsza część składa się z ośmiu ksiąg, z których pięć pierwszych poświęconych jest farmakologii. Autor pisze o jej ważności, użyteczności, o podstawowych rodzajach leków, metodach ich przyrządzania, komponowaniu leków złożonych z wielu substancji, a także o prawach rządzących sztuką farmaceutyczną, w tym o recepturach, formułach i konsystencjach. Trzy kolejne księgi dotyczą substancji medycznych. Poszczególne rozdziały w ramach sekcji opisują poszczególne substancje medyczne: księga pierwsza opisuje substancje pochodzenia roślinnego, księga druga – minerały, księga trzecia – substancje pochodzenia zwierzęcego.
Całkowity koszt projektu to 181 074 zł
Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu Kultura Cyfrowa 2019.
--- artykuł promocyjny ---