W zbiorach Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu znajduje się kolekcja szklanych negatywów, na których utrwalony został obraz przedwojennego miasta. Dziś chcemy przedstawić zdjęcia z wernisażu wystawy „Architektura Elbląga w fotografii archiwalnej”, z 1981 roku, na której zaprezentowano te wyjątkowe zbiory. Ekspozycja cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem elblążan, którzy chcieli zobaczyć, jak wyglądało ich miasto przed zniszczeniami, które przyniosła II wojna światowa oraz okres rozbiórek i „porządkowania” terenu Starego Miasta. Zdjęcia.
Nie była to pierwsza wystawa przedwojennych zdjęć w mieście (niektóre stare fotografie były eksponowane m.in. w czasie wystawy „Elbląg wczoraj – dziś – jutro” w 1954 roku). Jednak, jak podkreślali twórcy ekspozycji z 1981 roku, po raz pierwszy przedstawiono przedwojenną architekturę Elbląga w sposób tak kompleksowy i szczegółowy.
Część muzealnej kolekcji negatywów przed wojną znajdowała się prawdopodobnie w archiwum Policji Budowlanej. Wiele zdjęć wykonano na potrzeby inwentaryzacji miasta w latach 30-tych XX wieku. Najstarsze pochodzą z połowy XIX wieku, ostatnie sprzed 1945 roku. Zdjęcia przedstawiają poszczególne ulice, budynki mieszkalne oraz inne obiekty architektoniczne m.in. szkoły czy infrastrukturę sportową i przemysłową. Zdecydowanie najlepiej udokumentowane jest Stare Miasto i jego reprezentacyjne ulice, takie jak Stary Rynek, Studzienna, Bednarska, Świętego Ducha i Bulwar Zygmunta Augusta. Chętnie fotografowano również fasady najpiękniejszych kamienic. Ta dokładna dokumentacja umożliwiła później odtworzenie wyglądu niektórych obiektów na elbląskiej starówce. Przykładem jest, widoczna na jednej z fotografii prezentowanych w trakcie wystawy, gotycka kamienica przy ulicy Studziennej 34, która została zrekonstruowana w 2015 roku.
Do ocalenia i zabezpieczenia przedwojennej kolekcji w 1948 roku przyczynił się Julian Leniec, rzeźbiarz, absolwent Szkoły Przemysłu Artystycznego we Lwowie oraz Włodzimierz Sierzputowski, architekt i pasjonat historii. Ten ostatni do Elbląga przyjechał w 1947 roku i rozpoczął pracę przy odbudowie miasta. Wiele starań włożył również w ratowanie elbląskich zabytków. Miał swój udział w odbudowie kościoła św. Mikołaja oraz zabezpieczeniu ruin kościoła NMP (dzisiejsza Galeria EL). Przyczynił się też do odbudowy kamieniczek przy ulicy Wigilijnej i organizowania w ich wnętrzu elbląskiego muzeum.
W latach 60-tych negatywy przejęło Muzeum Narodowe w Gdańsku, by przekazać je później do Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu. Stare zdjęcia wciąż cieszą się zainteresowaniem zwiedzających. Uchwycone przez fotografa ulotne chwile niezmiennie przykuwają naszą uwagę oraz dają możliwość przyjrzenia się miejscom, które już nie istnieją. Najbliższa okazja, aby zobaczyć wystawę zdjęć przedwojennego Elbląga, będzie już w czasie Nocy Muzeów 18 maja 2024 roku. W tym dniu odbędzie się inauguracja jubileuszu 70-lecia Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu.
