Piersi to atrybut kobiecości. Ważne, aby o nie dbać i systematycznie badać - dzięki takim badaniom możemy w porę zareagować na niepokojące objawy. O tym, jakie badania możemy wykonywać same i jakim możemy poddać się w razie potrzeby, a także, jak wygląda mammografia i USG, mówi Alicja Tomczyk, przewodnicząca elbląskiego Stowarzyszenia Amazonek.
W jaki sposób kobieta może sama badać swoje piersi? I czy można poprosić lekarza pierwszego kontaktu, aby pokazał, jak takie badanie należy przeprowadzać, czy jedynie ginekolog może to zrobić?
Alicja Tomczyk: Najważniejszym badaniem, które możemy same wykonywać, jest samobadanie piersi, nazywane badaniem palpacyjnym. Należy wykonywać je systematycznie i w odpowiedni sposób. Powinnyśmy się badać raz w miesiącu. Kobieta, która miesiączkuje - zawsze po miesiączce, natomiast kobieta, która nie miesiączkuje - najlepiej zawsze tego samego dnia, np. 20 każdego miesiąca. Jak wykonać to badanie? Tak jak nazwa wskazuje, badanie palpacyjne, czyli palcami, wykonując ruchy okrężne dookoła piersi, lekko przyciskając. Na początku, podczas pierwszych takich badaniach, pierś będzie wydawała się dziwna, ale kiedy już poznamy własne piersi, będziemy wiedziały, kiedy coś się zmieni. Wtedy należy pójść do lekarza. Można przy każdej wizycie u lekarza pierwszego kontaktu poprosić, aby lekarz zbadał nam piersi. To też jest bardzo ważne, bo inne palce mogą inaczej zbadać nasze ciało. Lekarz raczej nie powinien odmówić. Natomiast jeżeli już coś się pojawi, musimy natychmiast na to zareagować. Musimy zrobić badanie USG w wieku do 40 lat, a kobiety starsze być może dodatkowo mammografię. O tym, czy i jakie badanie wykonać, powinien zdecydować lekarz, najlepiej lekarz ginekolog. Jeżeli lekarz skieruje nas na badanie, czy to USG, czy mammografię, czy może biopsję, należy niezwłocznie poddać się temu badaniu. Jeżeli takie badanie potwierdzi, że coś rzeczywiście się dzieje, powinno się deklarować do dalszego leczenia u lekarza onkologa. Na szczęście nieczęsto zdarzają się guzki w piersiach, choć tak dużo się o tym mówi. Dlatego żadna kobieta nie powinna bać się badać swoje piersi. To jest dużo lepszy sposób niż mówienie sobie: „Nie będę badała piersi, to wtedy nic się nie będzie działo, nic nie znajdę”.
Czy USG lub mammografię należy wykonywać tylko wtedy, jeśli jest podejrzenie, że coś dzieje się z piersią, czy czasami warto od czasu do czasu wykonać któreś z tych badań profilaktycznie?
USG jest badaniem bezpiecznym, które nie ma żadnych następstw, tak że można je wykonywać dla swojego spokoju, kiedy czuje się taką potrzebę. Wystarczy pójść do lekarza i poprosić o badanie USG. To nie jest drogie badanie, więc niekoniecznie potrzebne jest skierowanie, można po prostu poprosić lekarza o takie badanie. Natomiast mammografię wykonują kobiety starsze, czyli w okresie menopauzy albo przed menopauzą, i to badanie kobiety powinny wykonywać minimum co dwa lata. Specjalnie dla takich kobiet przeprowadzane są badania skriningowe, czyli przesiewowe. Polegają one na zaproszeniu kobiet w pewnym wieku na badanie mammograficzne, wtedy kobiety mają szansę dowiedzieć się, czy coś się dzieje w piersi i co należy z tym robić - czy pójść do lekarza, czy obserwować. W wieku menopauzalnym przemiana hormonalna w organizmie się zmienia i może coś się zdarzyć, więc należy zwrócić na piersi większą uwagę.
Więc mammografię wykonują kobiety w okresie menopauzalnym, a USG można wykonać w każdym wieku, czy też są jakieś ograniczenia?
W przypadku badania USG wiek nie ma znaczenia, można je przeprowadzić w każdym wieku. Można mieć 18 lat, 25 czy 30, to nie ma znaczenia, zawsze można przeprowadzić takie badania. Nie ma żadnych następstw. Inaczej niż w przypadku mammografii, gdzie jest jednak ingerencja promieni rentgenowski i nie jest to badanie tak bezpieczne, jak USG.
Czy są to badania bezbolesne?
Właściwie tak, są bezbolesna. Podczas USG na pewno nic się nie dzieje, natomiast podczas mammografii maszyna ściska trochę pierś, ale nie aż tak, żeby sprawiało to ból. Po prostu czuć nacisk, nic więcej.
Co każde z tych badań może powiedzieć o naszych piersiach?
Bardzo często jest tak, szczególnie podczas badania mammograficznego, kiedy ta pierś jest już trochę starsza, że trzeba dodatkowo sprawdzić pierś, poddając się badaniu USG. Także te badania uzupełniają się. W przypadku, kiedy robimy USG i lekarz mówi, że wszystko jest w porządku, nie trzeba przeprowadzać dodatkowych badań. Natomiast, kiedy badanie wykazuje, że coś tam się dzieje, to jednak trzeba przeprowadzić dodatkowo mammografię, aby sprawdzić, co się dzieje.
Od razu po badaniu lekarz informuje nas, jakie są wyniki?
Od razu dostajemy opis, ale nie zawsze jest to dla nas zrozumiałe. Najlepiej po prostu pójść do lekarza, który dał nam skierowanie. Chyba nawet trzeba pójść, bo on się z tego rozlicza przed NFZ. Nawet, kiedy jest napisane, że wszystko jest w normie, to mimo to warto pokazać wyniki lekarzowi, aby lekarz mógł nas poznać. Lekarze, mimo że nam się wydaje, że tyle osób przyjmują, to jednak zawsze coś tam zapamiętują, szczególnie jeśli coś zwróci ich uwagę.
Gdzie w Elblągu można wykonać badanie USG i mammograficzne?
U nas, w Elblągu badanie USG można wykonać w zasadzie wielu punktach, głównie w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym przy ul. Królewieckiej, w Szpitalu Miejskim przy ul. Żeromskiego i w Szpitalu Wojskowym przy ul. Komeńskiego, a także u niektórych lekarzy ginekologów w gabinetach. Natomiast mammografię, do której wykonania potrzeba dużego urządzenia, można wykonać w Szpitalu Wojewódzkim i Szpitalu przy ul. Żeromskiego. Na mammografię przeważnie są panie w odpowiednim wieku wzywane i przeprowadza się badania przesiewowe. Dobrze by było, gdyby kobiety możliwość wykonania badania wykorzystywały w takim stopniu, w jakim są zapraszane. Niestety, przychodzi mniej niż 50 procent.
Które kobiety powinny bardziej zwracać uwagę na to, co dzieje się z ich piersiami?
Przede wszystkim te, w których rodzinach już coś się działo, czyli takie, które mają genetyczne skłonności do raka piersi, powinny szczególnie uważać. Trzeba po prostu spojrzeć w tył: czy mama, babcia albo siostra babci miały raka piersi. I wtedy trzeba szczególnie pamiętać o samobadaniu badaniu piersi, a także powiedzieć o takich skłonnościach lekarzowi.
Jeżeli okazuje się, że ktoś w rodzinie chorował, można zgłosić się do Instytutu Medycznego w Szczecinie, a oni potem wzywają na specjalistyczne badania genetyczne, które wykazuje, czy jest zagrożenie mniejsze, czy większe, czy w ogóle nie ma tego zagrożenia. Można i warto wykonać takie badanie. W Polsce w województwie zachodniopomorskim wszystkie kobiety mają zrobione takie badanie. Mam nadzieję, że kiedyś we wszystkich województwach wszystkie kobiety będą miały je zrobione. Można je wykonać także w Olsztynie lub w Gdyni. Wystarczy się zgłosić, wypełnić ankietę, w której wypisujemy całą rodzinę od strony mamy, następnie zapraszają nas na badania, podczas których pobierają krew. I wystarczy poczekać na wyniki.
O czym jeszcze warto pamiętać, dbając o piersi? Np. dobierając bieliznę, uprawiając sport czy stosując dietę.
W tej chwili już jest dostępna tak dobra bielizna, która pomaga piersiom. Oczywiście, trzeba wybierać taką, która nie obciska. Sporty też pomagają w dbaniu o biust, ruch jest nawet wskazany. Panie, które uprawiają mniej bezpieczne sporty, powinny uważać, bo pierś jest bardzo delikatnym organem i nie można jej obijać jak jabłka. Na pewno nie należy palić papierosów. Wiadomo, że papierosy są po prostu niezdrowe dla całego organizmu i często rak, nie tylko piersi, ale każdy inny, jest następstwem palenia papierosów. Polecaną dietą jest dieta lekkostrawna, ale jak sobie od czasu do czasu zjemy krwisty befsztyk, to nic nam się nie stanie. Po prostu, nie objadajmy się, starajmy się nie tyć i to jest też bardzo ważne, bo piersi nie lubią ciągłych zmian wagi.
Adresy, pod które można zgłosić chęć wykonania badań sprawdzających obciążenie genetyczne rakiem piersi:
- Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie, ul. Połabska 4, 70-115 Szczecin, tel. 91 4661 1552, 91 4661 1553; e-mail: ihcc@wp.pl
Kierownik prof. dr hab. Jan Lubiński - Międzynarodowe Centrum Nowotworów Dziedzicznych
- Instytut Badań DNA w Warszawie, ul. Rakowiecka 36, 02-532 Warszawa
- Istnieje możliwość zgłoszenia się przez internet pod adresami:
www.ibdna.pl
www.rakpiersi.org
Alicja Tomczyk: Najważniejszym badaniem, które możemy same wykonywać, jest samobadanie piersi, nazywane badaniem palpacyjnym. Należy wykonywać je systematycznie i w odpowiedni sposób. Powinnyśmy się badać raz w miesiącu. Kobieta, która miesiączkuje - zawsze po miesiączce, natomiast kobieta, która nie miesiączkuje - najlepiej zawsze tego samego dnia, np. 20 każdego miesiąca. Jak wykonać to badanie? Tak jak nazwa wskazuje, badanie palpacyjne, czyli palcami, wykonując ruchy okrężne dookoła piersi, lekko przyciskając. Na początku, podczas pierwszych takich badaniach, pierś będzie wydawała się dziwna, ale kiedy już poznamy własne piersi, będziemy wiedziały, kiedy coś się zmieni. Wtedy należy pójść do lekarza. Można przy każdej wizycie u lekarza pierwszego kontaktu poprosić, aby lekarz zbadał nam piersi. To też jest bardzo ważne, bo inne palce mogą inaczej zbadać nasze ciało. Lekarz raczej nie powinien odmówić. Natomiast jeżeli już coś się pojawi, musimy natychmiast na to zareagować. Musimy zrobić badanie USG w wieku do 40 lat, a kobiety starsze być może dodatkowo mammografię. O tym, czy i jakie badanie wykonać, powinien zdecydować lekarz, najlepiej lekarz ginekolog. Jeżeli lekarz skieruje nas na badanie, czy to USG, czy mammografię, czy może biopsję, należy niezwłocznie poddać się temu badaniu. Jeżeli takie badanie potwierdzi, że coś rzeczywiście się dzieje, powinno się deklarować do dalszego leczenia u lekarza onkologa. Na szczęście nieczęsto zdarzają się guzki w piersiach, choć tak dużo się o tym mówi. Dlatego żadna kobieta nie powinna bać się badać swoje piersi. To jest dużo lepszy sposób niż mówienie sobie: „Nie będę badała piersi, to wtedy nic się nie będzie działo, nic nie znajdę”.
Czy USG lub mammografię należy wykonywać tylko wtedy, jeśli jest podejrzenie, że coś dzieje się z piersią, czy czasami warto od czasu do czasu wykonać któreś z tych badań profilaktycznie?
USG jest badaniem bezpiecznym, które nie ma żadnych następstw, tak że można je wykonywać dla swojego spokoju, kiedy czuje się taką potrzebę. Wystarczy pójść do lekarza i poprosić o badanie USG. To nie jest drogie badanie, więc niekoniecznie potrzebne jest skierowanie, można po prostu poprosić lekarza o takie badanie. Natomiast mammografię wykonują kobiety starsze, czyli w okresie menopauzy albo przed menopauzą, i to badanie kobiety powinny wykonywać minimum co dwa lata. Specjalnie dla takich kobiet przeprowadzane są badania skriningowe, czyli przesiewowe. Polegają one na zaproszeniu kobiet w pewnym wieku na badanie mammograficzne, wtedy kobiety mają szansę dowiedzieć się, czy coś się dzieje w piersi i co należy z tym robić - czy pójść do lekarza, czy obserwować. W wieku menopauzalnym przemiana hormonalna w organizmie się zmienia i może coś się zdarzyć, więc należy zwrócić na piersi większą uwagę.
Więc mammografię wykonują kobiety w okresie menopauzalnym, a USG można wykonać w każdym wieku, czy też są jakieś ograniczenia?
W przypadku badania USG wiek nie ma znaczenia, można je przeprowadzić w każdym wieku. Można mieć 18 lat, 25 czy 30, to nie ma znaczenia, zawsze można przeprowadzić takie badania. Nie ma żadnych następstw. Inaczej niż w przypadku mammografii, gdzie jest jednak ingerencja promieni rentgenowski i nie jest to badanie tak bezpieczne, jak USG.
Czy są to badania bezbolesne?
Właściwie tak, są bezbolesna. Podczas USG na pewno nic się nie dzieje, natomiast podczas mammografii maszyna ściska trochę pierś, ale nie aż tak, żeby sprawiało to ból. Po prostu czuć nacisk, nic więcej.
Co każde z tych badań może powiedzieć o naszych piersiach?
Bardzo często jest tak, szczególnie podczas badania mammograficznego, kiedy ta pierś jest już trochę starsza, że trzeba dodatkowo sprawdzić pierś, poddając się badaniu USG. Także te badania uzupełniają się. W przypadku, kiedy robimy USG i lekarz mówi, że wszystko jest w porządku, nie trzeba przeprowadzać dodatkowych badań. Natomiast, kiedy badanie wykazuje, że coś tam się dzieje, to jednak trzeba przeprowadzić dodatkowo mammografię, aby sprawdzić, co się dzieje.
Od razu po badaniu lekarz informuje nas, jakie są wyniki?
Od razu dostajemy opis, ale nie zawsze jest to dla nas zrozumiałe. Najlepiej po prostu pójść do lekarza, który dał nam skierowanie. Chyba nawet trzeba pójść, bo on się z tego rozlicza przed NFZ. Nawet, kiedy jest napisane, że wszystko jest w normie, to mimo to warto pokazać wyniki lekarzowi, aby lekarz mógł nas poznać. Lekarze, mimo że nam się wydaje, że tyle osób przyjmują, to jednak zawsze coś tam zapamiętują, szczególnie jeśli coś zwróci ich uwagę.
Gdzie w Elblągu można wykonać badanie USG i mammograficzne?
U nas, w Elblągu badanie USG można wykonać w zasadzie wielu punktach, głównie w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym przy ul. Królewieckiej, w Szpitalu Miejskim przy ul. Żeromskiego i w Szpitalu Wojskowym przy ul. Komeńskiego, a także u niektórych lekarzy ginekologów w gabinetach. Natomiast mammografię, do której wykonania potrzeba dużego urządzenia, można wykonać w Szpitalu Wojewódzkim i Szpitalu przy ul. Żeromskiego. Na mammografię przeważnie są panie w odpowiednim wieku wzywane i przeprowadza się badania przesiewowe. Dobrze by było, gdyby kobiety możliwość wykonania badania wykorzystywały w takim stopniu, w jakim są zapraszane. Niestety, przychodzi mniej niż 50 procent.
Które kobiety powinny bardziej zwracać uwagę na to, co dzieje się z ich piersiami?
Przede wszystkim te, w których rodzinach już coś się działo, czyli takie, które mają genetyczne skłonności do raka piersi, powinny szczególnie uważać. Trzeba po prostu spojrzeć w tył: czy mama, babcia albo siostra babci miały raka piersi. I wtedy trzeba szczególnie pamiętać o samobadaniu badaniu piersi, a także powiedzieć o takich skłonnościach lekarzowi.
Jeżeli okazuje się, że ktoś w rodzinie chorował, można zgłosić się do Instytutu Medycznego w Szczecinie, a oni potem wzywają na specjalistyczne badania genetyczne, które wykazuje, czy jest zagrożenie mniejsze, czy większe, czy w ogóle nie ma tego zagrożenia. Można i warto wykonać takie badanie. W Polsce w województwie zachodniopomorskim wszystkie kobiety mają zrobione takie badanie. Mam nadzieję, że kiedyś we wszystkich województwach wszystkie kobiety będą miały je zrobione. Można je wykonać także w Olsztynie lub w Gdyni. Wystarczy się zgłosić, wypełnić ankietę, w której wypisujemy całą rodzinę od strony mamy, następnie zapraszają nas na badania, podczas których pobierają krew. I wystarczy poczekać na wyniki.
O czym jeszcze warto pamiętać, dbając o piersi? Np. dobierając bieliznę, uprawiając sport czy stosując dietę.
W tej chwili już jest dostępna tak dobra bielizna, która pomaga piersiom. Oczywiście, trzeba wybierać taką, która nie obciska. Sporty też pomagają w dbaniu o biust, ruch jest nawet wskazany. Panie, które uprawiają mniej bezpieczne sporty, powinny uważać, bo pierś jest bardzo delikatnym organem i nie można jej obijać jak jabłka. Na pewno nie należy palić papierosów. Wiadomo, że papierosy są po prostu niezdrowe dla całego organizmu i często rak, nie tylko piersi, ale każdy inny, jest następstwem palenia papierosów. Polecaną dietą jest dieta lekkostrawna, ale jak sobie od czasu do czasu zjemy krwisty befsztyk, to nic nam się nie stanie. Po prostu, nie objadajmy się, starajmy się nie tyć i to jest też bardzo ważne, bo piersi nie lubią ciągłych zmian wagi.
Adresy, pod które można zgłosić chęć wykonania badań sprawdzających obciążenie genetyczne rakiem piersi:
- Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie, ul. Połabska 4, 70-115 Szczecin, tel. 91 4661 1552, 91 4661 1553; e-mail: ihcc@wp.pl
Kierownik prof. dr hab. Jan Lubiński - Międzynarodowe Centrum Nowotworów Dziedzicznych
- Instytut Badań DNA w Warszawie, ul. Rakowiecka 36, 02-532 Warszawa
- Istnieje możliwość zgłoszenia się przez internet pod adresami:
www.ibdna.pl
www.rakpiersi.org
ED