Kosmos w zabytkowych zbiorach Biblioteki Elbląskiej - to tytuł najnowszej wystawy w tej miejskiej instytucji. Ekspozycja wpisuje się w trwające właśnie obchody Roku Mikołaja Kopernika. Zobacz zdjęcia.
Naukowo
Otwarcie wystawy umiejscowionej w Regiotece i na dziedzińcu Biblioteki Elbląskiej poprzedziła sesja naukowa. Dr Piotr Paluchowski mówił o astrologii historycznej i drukach kalendarzowych Prus Królewskich, a dr Marta Szada o potędze obrazu w nowożytnej książce naukowej. Piotr Mazurowski z Muzeum Archeologiczno-Historycznego opowiedział o replice mechanicznego planetarium Endersch'a. Endersch był chirurgiem obdarzonym nie tylko zdolnościami manualnymi, ale też zmysłem artystycznym. Ostatecznie został rysownikiem (m. in. elbląskich budynków), kartografem, twórcą modeli, urządzeń, pomocy dydaktycznych etc. Wspomniane planetarium, które stworzył, to XVIII-wieczna pomoc naukowa, z której korzystano w Gimnazjum Elbląskim na lekcjach astronomii
- Jeżeli chodzi o samą konstrukcję (planetarium – red.), Endersch eksperymentował z różnymi mechanizmami – podkreślał Piotr Mazurowski. Zaprezentował też na replice, jak działało urządzenie wyposażone w przekładnię zębatą, które umożliwiało np. przedstawienie zjawiska zaćmienia słońca.
- Na jego podstawie, co jest bardzo istotne, mamy podziałkę z dniami, miesiącami, znakami zodiaku. Przesuwając wskazówkę, która jest na tej podziałce, można wprawić planety w ruch, one wszystkie oczywiście poruszają się w swoim, odpowiednim tempie – wyjaśniał pracownik MAH. Uczniowie Gimnazjum Elbląskiego mogli dzięki temu instrumentowi sprawdzić np., jak ustawiony jest glob w różnych porach roku czy dnia.
Wystawowo
“Bogactwo zabytkowych zbiorów Biblioteki Elbląskiej pozwala naszkicować historię badań wszechświata od najdawniejszych czasów po wiek XIX. O historii tej mówią książki. Niektóre były tak popularne, że wydawano je 350 razy – czytamy we wstępie do niewielkiego wydawnictwa, przygotowanego w związku z wystawą. Elegancka broszura to swego rodzaju “wersja demo” ekspozycji. Właściwa wystawa jest w Regiotece, a także na dziedzińcu Biblioteki Elbląskiej, a opowiedzieli o niej pracownicy elbląskiej książnicy. Zaznaczmy od razu, że część wystawy to “nie-druki”, ale np, przyrządy astronomiczne.
- Widzimy lunetę teleskopową (…), pochodzi z 1912 roku, została wyprodukowana w Londynie - mówiła o jednym z eksponatów Izabela Drozdowska. - Służyła głównie do obserwacji dalekich obiektów, gwiazd, planet, jak i statków na morzu – opowiadała.
- Mamy na eskpozycji "Atlas nieba" Bodego z początku XIX wieku, z 1805 r. Johann Elert Bode był wybitnym astronomem, zrobił oszołamiającą karierę w Berlinie - opowiadał z kolei Piotr Nike. - W 1887 r. wydał "Atlas nieba" zawierający położenie ponad 17 tys. gwiazd, komet i mgławic - przedstawiał kolejny eksponat pracownik Biblioteki Elbląskiej.
Piotr Nike przypomniał też o “Narratio Prima” Joachima Retyka, które znajduje się w elbląskich zbiorach. Przypomnijmy, że to dzięki Retykowi, który miał kontakty w ówczesnym świecie drukarskim, opublikowano “O obrotach sfer niebieskich” Kopernika. "Narratio Prima" matematyka z Wittenbergi stanowi swego rodzaju wstęp do teorii heliocentrycznej wielkiego astronoma z Fromborka (czy, jak kto woli, Torunia).
Elbląsko
Kuratorem wystawy i autorem tekstów do książeczki i tekstów towarzyszących ekspozycji jest prof. Jarosław Włodarczyk. Jak podkreśla badacz, dzieje poznawania kosmosu można opowiedzieć na różne sposoby...
- … nie da się jednak tego zrobić bez książek, które ogłaszały przełomowe odkrycia, upowszechniały wiedzę o nich, były wyrazem fascynacji człowieka niebem gwiaździstym i teatrem zjawisk astronomicznych, niekiedy bardzo spektakularnych – pisze profesor. Podkreśla, że zbiory biblioteki stanowią świadectwo uprawiania astronomii w Elblągu. W czasie trwania ekspozycji ten astronomiczno-książkowy świat jest na wyciągnięcie ręki dla wszystkich odwiedzających książnicę na starówce.
Księgozbiór zabytkowy Biblioteki Elbląskiej liczy w tej chwili ponad 57 tys. woluminów, a jego “kosmiczny” akcent będzie można poznawać bliżej przez najbliższe miesiące. Regioteka i dziedziniec biblioteki czekają, ekspozycja będzie dostępna prawdopodobnie przez cały rok.
